लौ चिन्नुहोस् बाणिज्य बैंकहरुमा सबैभन्दा उत्तम र खत्तम

नेपालमा हाल संचालनमा रहेका तीस वटा बाणिज्य बैंकहरु मध्ये सबैभन्दा राम्रो र सबैभन्दा नराम्रो कुन होला ? राजधानी काठमाडौको मुटुमा आकर्षक कार्यालय भवन बनाएर हाईफाई गर्ने बैंक भित्रैदेखि राम्रो छ भनेर कसरी पत्याउने ? कतै बाहिर हल्ला गरेर भित्रभित्रै धरापमा परिरहेका त छैनन् ?  

बैंकका आर्थिक सूचकहरु केलाउने हो भने सहजै ठम्याउन सकिन्छ–कुन उत्तम र कुन खत्तम बैंक । प्रस्तुत छ, कृपा मानन्धरको विश्लेषण ।

चु्क्ता पूँजीको आधारमा हेर्दा

नेपाल राष्ट्र बैंकले वाणिज्य बैंकहरुको चु्क्ता पूँजी दुई अर्ब पुर्याउनु पर्ने निर्देशन दिएको छ। सोही निर्देशनको पालना गर्दै सबै वाणिज्य बैंकहरुले आफ्नो चु्क्ता पूँजी २ अर्ब नघाईसकेका छन् । अब बाणिज्य बैंकहरुबीच पाँच अर्ब पूँजी नघाउने प्रतिस्पर्धा सुरु भईसकेको छ । जोसँग कम पूँजी छ, ती बैंकहरु बिकास बैंक र फाईनान्स कम्पनीहरुसँग मर्जमा जाने वा आफै बोनस र हकप्रद शेयर जारी गरेर पूँजी बृद्दिमा लागेका देखिएको छ ।

बैंक	चु्क्ता पुँजी (०००)	जगेडा (०००)	निक्षेपहरु (०००)	कर्जा तथा अल्प सूचना मा प्राप्त हुने रकम (०००)
नेपाल बैंक लिमिटेड	६,४६५,००२	-२,३२९,७५४	७०,८२४,७०६	४२,१३७,९१०
ग्लोबल आएएमई बैंक लिमिटेड	५,०११,६००	१,५८०,५५८	५३,८९४,७६३	४५,५३४,७६०
नेपाल ईन्भेष्टमेन्ट बैंक लिमिटेड	४,७६८,७१४	३,६५२,३१८	७४,९३८,७३१	५९,८१८,११९
नबिल बैंक लिमिटेड	३,६५६,६०२	५,८७९,५९१	८०,५३०,६२०	६१,७९७,८५७
कृषि बिकास बैंक लिमिटेड	३,२००,०००	६,३१०,६३८	६५,४७७,१३८	५८,१२२,१७६
हिमालयन बैंक लिमिटेड	२,८९८,०००	३,६४४,८४६	६८,९१२,४८४	५०,५४८,६५२
माछापुछ्र्रे बैंक लिमिटेड	२,७७६,२५०	६४९,७५०	३७,३७१,२४१	३०,४४८,९८०
सिभिल बैंक	२,६९८,९२५	५१९,१७१	२३,९८५,४७२	२०,५०९,७६२
एन आइ सी एशिया बैंक लिमिटेड	२,६५८,२८५	२,३६९,०१०	४६,८८४,९४६	३७,४६४,७३५
नेपाल एस बि आइ बैंक लिमिटेड	२,६५०,२०६	२,३२७,९४३	५५,०६६,६४१	३७,२११,१२७
प्राईम कमर्सिअल बैंक लिमिटेड	२,६३८,६९९	१,१६६,२७१	३४,३३२,४३६	२८,३१७,८१६
सानिमा बैंक लिमिटेड	२,५५०,२४०	४१४,०८२	२६,५९०,००७	२२,८३३,९६८
कुमारी बैंक लिमिटेड	२,४३१,६८२	५६७,७६१	२९,६४०,५९६	२३,८४६,१३९
नेपाल बंगलादेश बैंक	२,४३१,३६९	१,७२५,५०६	२६,९६३,१८४	२१,०६९,५९३
चितिज़न्स बैंक इन्टरनेसनल	२,३७९,५४०	४८८,०७८	२९,६०९,०३८	२४,९७२,०४६
सनराइज बैंक लिमिटेड	२,३४९,४२८	६१७,५३५	२७,७२४,४६८	२१,५२२,३५५
लक्ष्मी बैंक लिमिटेड	२,३३७,९६६	८८८,३६०	३१,४८३,०१७	२६,४४६,४३६
मेगा बैंक नेपाल लिमिटेड	२,३३०,०००	५१३,०००	१८,९७५,३८९	१६,७४१,८०४
स्टान्डर्ड चार्टर्ड बैंक लिमिटेड	२,२४५,८३९	३,१९२,०२३	५२,१६१,१२३	२९,५५३,६१४
एभरेष्ट बैंक लिमिटेड	२,१३७,३८८	३,७१०,८९७	६६,१६४,७७३	५३,५५३,१७९
बैंक अफ काठमांडू	२,१२०,२१२	१,५९४,२१४	३४,३७५,०४२	२८,९०९,५८३
जनता बैंक नेपाल लिमिटेड	२,०६०,०००	१६८,५९०	१९,८३६,३३५	१७,२५१,५६६
सिद्धार्थ बैंक लिमिटेड	२,०३१,१८०	१,११८,८७१	३६,४६२,९८२	२९,०१९,१०५
नेपाल क्रेडिट एंड कमर्स बैंक	२,०२८,६००	१,२८९,०६८	२२,३७५,७६१	१८,०८९,१५०
लुम्बिनी बैंक लिमिटेड	२,०००,८३३	६२७,२३१	१७,०५४,३३१	१४,७८३,३७०
सेन्चुरी कमर्सिअल बैंक लिमिटेड	२,०००,०००	२७३,६२५	२२,११९,४९२	१८,९८४,२६०
ग्रान्ड बैंक नेपाल लिमिटेड	२,०००,०००	-१,७०४,२४३	१५,५४८,०३५	१४,०६०,६२६
एन एम बि बैंक लिमिटेड	२,०००,०००	१,२३१,५६३	२५,५५४,१८५	२१,११६,५११

निक्षेपको आधारमा हेर्दा 

चुक्ता पूँजीका साथै निक्षेपहरु पनि वाणिज्य बैंकहरुको मुख्य स्रोत हो। यही स्रोतलाई परिचालन गरी बैंकहरुले नाफा कमाउने गर्छन्। जस्ले धेरै पूँजी र निक्षेप संकलन गरेको हुन्छ, उस्ले धेरै कर्जा परिचालन गरी नाफा पनि धेरै कमाउनसक्छ । यस आधारमा हेर्दा ५० अर्ब भन्दा बढी निक्षेप संकलन गरेका बैंकहरुको कमाई बढी विश्लेषणयोग्य देखिन्छ ।

बैंक	खूद नाफा .  (०००)	खूद ब्याज आम्दानी (०००)	संभावित जोखिम बापत व्यवस्था (०००)	संभावित जोखिम बापत व्यवस्था फिर्ता (०००)
नबिल बैंक लिमिटेड	५१०,१२९	९३०,३५१	१४९,२८५	१,४४७
नेपाल ईन्भेष्टमेन्ट बैंक लिमिटेड	४८८,४१२	७०५,५१८	१९७,९१२	२३५,७९३
एभरेष्ट बैंक लिमिटेड	३९१,१३७	७१२,१७६	३४,०४२
स्टान्डर्ड चार्टर्ड बैंक लिमिटेड	३४९,७७२	४९८,०५१	३८,८५५	५७,८९९
नेपाल बैंक लिमिटेड	२६९,१९९	५९६,४८९	९१,८०२	३२०,९१४
हिमालयन बैंक लिमिटेड	२६८,६३०	५९०,३७७	६०,२१५
नेपाल एसबिआइ बैंक लिमिटेड	२५६,२१०	४६८,६४३	३२,९३९	१३,२६९
ग्लोबल आएएमई बैंक लिमिटेड	२२३,४८७	५६१,९६६	१३५,३३३	१५,८४५
कृषि बिकास बैंक लिमिटेड	२१५,०६३	१,०८१,३०४	३१६,४९१	१५४,१५१
माछापुछ्र्रे बैंक लिमिटेड	१९०,३५५	३४३,३०२	५४,०६६	१८,६९१
बैंक अफ काठमांडू	१६५,८६७	३४८,४२१	१८,००४	४,५२२
प्राईम कमर्सिअल बैंक लिमिटेड	१६१,६३७	३३०,६०९	१००,७०२	४७,७८०
एन आइ सी एशिया बैंक लिमिटेड	१५४,२६३	४०७,७८८	९८,९७३	१९,७५७
सिद्धार्थ बैंक लिमिटेड	१५१,९८९	२९५,६४२	४६,७६३
एन एम बि बैंक लिमिटेड	१४६,२७७	२५८,२२८	१८,०४४	१७,४९५
सानिमा बैंक लिमिटेड	१३०,९२५	२४४,९९२	२७,९६६	५९९
सिटीज़न्स बैंक इन्टरनेसनल	११०,३४३	३००,६२५	९६,७१९
नेपाल क्रेडिट एंड कमर्स बैंक	१०२,७८९	१८३,००५	३२,०६८	३७,९३७
सनराइज बैंक लिमिटेड	९५,०२५	२३५,५२६	२२,५७३	९,४१५
मेगा बैंक नेपाल लिमिटेड	८०,९४५	१९७,०२१	२४,८१०
लुम्बिनी बैंक लिमिटेड	८०,६१७	१५०,९२१	६०,०१३	३०,७६१
लक्ष्मी बैंक लिमिटेड	५२,३३०	१९२,४४९	१३२,४२०
नेपाल बंगलादेश बैंक	४६,६३६	१५६,५२५	७३,९१३	२२,६८७
सेन्चुरी कमर्सिअल बैंक लिमिटेड	३५,५६९	१३६,५२५	४५,९६६	३,४७५
कुमारी बैंक लिमिटेड	३२,८३६	१७९,७७९	९१,००२	८,१३७
जनता बैंक नेपाल लिमिटेड	२१,३६२	१३८,५१८	१०१,६५३	५३,८४५
सिभिल बैंक	-९६००	१५९,६८४	१०७,५९७
ग्रान्ड बैंक नेपाल लिमिटेड	-२८०,६३०	-३३	२९२,५७१	५५,८४७

लगानीकर्ताहरुले अर्को हेर्नुपर्ने पक्ष बढी प्रति शेयर कमाई पनि हो । कम्पनीको पूँजी र निक्षेप मात्र धेरै भए पनि लगानीकर्तालाई प्रति ईकाईमा प्रतिफल सन्तोषजनक रुपमा बाड्न सकेन भने त्यस्ता कम्पनीहरुमा लगानी गर्नु ब्यर्थ हुन्छ । दोस्रो बजारमा बैंकहरुको प्रतिशेयर आम्दानीले निकै प्रभाव पार्ने गर्छ ।

वाणिज्य बैंकहरुको मुख्य आम्दानी भनेकै ग्राहकहरुबाट पाउने ब्याज नै हो। ब्याज आम्दानीलाई लिने र दिने ब्याजर अन्तर (स्पेड दर)ले पनि ठूलो प्रभाव पार्ने गर्छ । 
नेपाल राष्ट्र बैंकबाट वाणिज्य बैंकहरुलाई जारी निर्देशनमा औसत ब्याजदर अन्तर पाँच प्रतिशत भन्दा बढी हुन नहुने तोकिएको छ। त्यसै निर्देशनलाइ पालना गर्न धेरै बैंकहरुको औसत ब्याजदर अन्तर तोकिएको भन्दा कम छ। 

जोखिम मापन सूचकको आधारमा हेर्दा 

आर्थिक रुपमा सबल कम्पनीहरुको प्रतिशेयर नेटवर्थ बढी हुन्छ। मुल्य आम्दानी अनुपात पनि कम्पनीहरुको स्तर मापनको अर्को महत्वपूर्ण आधार हो । नेपाल राष्ट्र बैंकको निर्देशन अनुसार हरेक बैंकहरुले आफुले दिएको कर्जाको निश्चित प्रतिशत संभावित जोखिम बापत व्यवस्थाको लागि छुट्याउनु पर्ने हुन्छ। कर्जाको अवस्था हेरी सो व्यवस्थालाई बदाउदै लानु पर्ने हुन्छ। जसले बढी नाफा गर्छ र जगेडा  कोषमा बढी रकम जम्मा गरी भविष्यमा आईपर्ने संकट सामना गर्ने ब्यवस्था मिलाएको हुन्छ त्यो बैंक नै सबल मानिन्छ ।

बैंक	निष्क्रिय कर्जा . कूल कर्जा	पूँजीको लागत	स्पेड दर	पूँजीकोष जोखिम भारित सम्पत्ति	प्रति शेयर आम्दानी	रिटर्न अन ईक्विटी	प्रति सेयर नेटवर्थ	शेयरको बजार मूल्य	मूल्य आम्दानी अनुपात
सानिमा बैंक लिमिटेड	०.०५%	५.२०%	४.५७%	११.७२%	२१	१७.६७%	११६	५३४	२५.४३
नेपाल एस बि आइ बैंक लिमिटेड	०.२३%	३.४२%	४.३९%	१३.१८%	३९	२०.५९%	१८८	१०२०	२६.१५
स्टान्डर्ड चार्टर्ड बैंक लिमिटेड	०.२५%	२.१०%	५.९७%	१२.११%	६२	२५.७३%	२४२	१९२०	३०.९७
सेन्चुरी बैंक लिमिटेड	०.४६%	५.२४%	४.३८%	११.३४%	७	६.२६%	११४	२८१	४०.१४
एन एम बि बैंक लिमिटेड	०.५३%	४.३४%	४.७१%	१०.९१%	२९	१८.११%	१६२		०
एभरेष्ट बैंक लिमिटेड	०.६३%	३.०८%	५.६७%	११.०८%	७३	२६.७५%	२७४	१९००	२६.०३
लुम्बिनी बैंक लिमिटेड	१.०४%	५.३८%	४.९५%	१५.९४%	१६	१२.२७%	१३१	३२८	२०.५
जनता बैंक नेपाल लिमिटेड	१.०८%	५.२४%	२.०६%	१२.०९%	४	३.८३%	१०८	२५०	६२.५
बैंक अफ काठमांडू	१.१६%	४.१०%	४.५४%	११.८३%	३१	१७.८६%	१७५	५६४	१८.१९
नेपाल ईन्भेष्टमेन्ट बैंक लिमिटेड	१.५५%	३.६९%	४.५२%	१२.००%	४१	२३.२०%	१७७	७१७	१७.४९
लक्ष्मी बैंक लिमिटेड	१.६९%	४.८३%	४.२९%	१०.८६%	९	६.४९%	१३८	४९१	५४.५६
नेपाल बंगलादेश बैंक	१.९४%	४.६७%	३.९२%	१०.९९%	८	४.४९%	१७१	४६१	५७.६३
माछापुछ्र्रे बैंक लिमिटेड	२.०४%	४.९८%	४.५७%	११.०१%	२७	२२.२२%	१२३	५३५	१९.८१
नबिल बैंक लिमिटेड	२.१०%	२.७६%	५.२२%	११.१७%	५६	२१.४०%	२६१	१९३८	३४.६१
मेगा बैंक नेपाल लिमिटेड	२.१५%	४.४६%	३.४८%	१३.९०%	१५	११.३९%	१२२	४०३	२६.८७
हिमालयन बैंक लिमिटेड	२.१८%	३.८३%	४.३२%	११.०३%	३७	१६.४२%	२२६	७२५	१९.५९
सिभिल बैंक	२.२२%	५.९९%	४.४९%	१३.३२%	-१	-१.१७%	११९	२७०	-२७०
सिटीज़न्स बैंक इन्टरनेसनल	२.३५%	४.५८%	४.८२%	१२.४९%	१९	१५.३९%	१२१	४१८	२२
एनआइसी एशिया बैंक लिमिटेड	२.६२%	५.०३%	३.०९%	१३.८८%	२३	१२.२७%	२१८	६७५	२९.३५
प्राईम कमर्सिअल बैंक लिमिटेड	२.६२%	४.८१%	४.७२%	१२.२४%	२५	१६.९९%	१४४	५२८	२१.१२
नेपाल क्रेडिट एंड कमर्स बैंक	२.७०%	५.५२%	३.०४%	११.९४%	२०	१२.३९%	१८८	५७५	२८.७५
सिद्धार्थ बैंक लिमिटेड	२.७४%	४.६८%	४.७७%	११.०३%	३०	१९.३०%	१५५	६४५	२१.५
ग्लोबल आएएमई बैंक लिमिटेड	२.८८%	४.१३%	४.७५%	१२.८९%	१८	१३.५६%	१३२	५०२	२७.८९
सनराइज बैंक लिमिटेड	४.२५%	४.८२%	४.७६%	११.७५%	१६	१२.८१%	१३३	३९२	२४.५
कुमारी बैंक लिमिटेड	४.३८%	५.०३%	३.७३%	११.२९%	५	४.३८%	१२३	३९२	७८.४
नेपाल बैंक लिमिटेड	४.७८%	३.४९%	३.३६%	५.२८%	१७	२६.०४%	४१	३६०	२१.१८
कृषि बिकास बैंक लिमिटेड	५.६२%	४.९९%	७.२८%	१५.३८%	२७	९.०५%	२९७	२४२	८.९६
ग्रान्ड बैंक नेपाल लिमिटेड	२५.४९%	७.०६%	५.६४%	२.५५%	-५६	-३७९.५४%	१५	१७५	-३.१३

त्यसैगरी निस्क्रिय कर्जा कम भएका बैंकहरुले आफुले गरेको धेरै नाफालाई खुद नाफामा देखाउन पाउंछन् भने जोखिम ब्यहोर्ने कोषमा राखेको रकम फिर्ता गरी नाफामा सार्नसक्छन् ।

बैंकहरुको अबस्था मापनमा निस्क्रिय कर्जा अनुपात अर्को महत्वपूर्ण कडी हो । जस्को निस्क्रिय कर्जा बढी हुन्छ, उनीहरुले सो वापतको रकम बढी ब्यवस्था गर्नुपर्ने हुँदा खुद नाफा ह्रास हुन्छ र सोही कारण कतिपय बैंकहरु चालु आर्थिक बर्षको पहिलो त्रैमासमा ठूलो घाटामा गएका छन् ।

Mero Lagani